Czy można jednoznacznie stwierdzić, że pasywne inwestowanie jest lepsze od aktywnego lub odwrotnie? Szacuje się, że około 80% funduszy aktywnie zarządzanych nie potrafi regularnie osiągać wyników wyższych od swoich benchmarków. Jest to silny argument przeciwko takim inwestycjom w porównaniu z funduszami pasywnie zarządzanymi. Z drugiej strony pozostałe 20% funduszy jest w stanie pokonać rynek i zyskać więcej niż fundusze pasywne. Sprawdźmy, czy w portfolio inwestora jest miejsce na fundusze aktywnie zarządzane, a jeżeli tak, to, jak je wybierać.

Fundusze aktywnie zarządzane

Najważniejszym zadaniem funduszy pasywnych jest bardzo dokładne odwzorowanie indeksu np. S&P500, DAX lub WIG20. Celem funduszy aktywnie zarządzanych jest, osiągniecie wyniku wyższego od przyjętego benchmarku. Dla przykładu nabywając jednostki uczestnictwa funduszu inwestującego w akcje amerykańskie inwestor, będzie, chciał osiągnąć wynik wyższy, niż wypracuje np. indeks S&P500 lub Nasdaq100. Natomiast nabywając tytuły uczestnictwa funduszu pasywnego, będzie chciał osiągnąć dokładnie taki sam wynik jak odpowiednio indeks S&P500 lub Nasdaq100.

Teraz już stawiamy tezę, którą będziemy bronić w dalszej części opracowania, że w portfolio inwestycyjnym jest miejsce zarówno dla funduszy aktywnie zarządzanych, jak i funduszy pasywnych. Wybierając fundusze aktywnie zarządzane o wysokiej efektywności inwestor, ma szanse zyskać więcej niż, inwestując bezpośrednio w indeks. W tej strategii ważny jest dobór funduszy do portfela. Najrozsądniej podczas selekcji kierować się efektywnością funduszy, ponieważ te o najwyższej skuteczności mają największe szanse na pokonanie rynku w przyszłości. Na naszym serwisie prezentujemy w formie rankingu fundusze od najwyższej do najniższej efektywności. Korzystając z tego narzędzia inwestor szybko, znajdzie najlepiej zarządzane fundusze.

Oferty funduszy aktywnie zarządzanych i pasywnych uzupełniają się 

Dobrym rozwiązaniem będzie korzystanie z obu grup funduszy, ponieważ ich oferty wzajemnie się uzupełniają. Nie każde aktywa inwestycyjne można nabyć za pośrednictwem funduszy pasywnych np. polskie obligacje korporacyjne, które dostępne są jedynie bezpośrednio lub przez fundusze aktywnie zarządzane. Dostęp do np. platyny możliwy będzie tylko przez fundusz pasywny. Korzystając z obu rodzajów funduszy inwestor, może rozszerzyć swoje spektrum inwestycyjne.

Raz jeszcze należy podkreślić, że w odniesieniu do funduszy aktywnie zarządzanych nie każdy z nich jest w stanie pokonać swój benchmark (takie fundusze należą do mniejszości). Tak ważne jest wybieranie tylko tych z najwyższą efektywnością, ponieważ one mają największą szansę na pokonanie rynku.

W ofercie polskich TFI znajdują się fundusze aktywnie zarządzane, które nie tylko w horyzoncie krótkoterminowym osiągnęły wyniki wyższe od swoich benchmarków. W średnim oraz długim terminie również potrafiły pokonać rynek. Najprościej szukać takich funduszy w rankingu. Przyjrzyjmy się jak, wypadały najlepiej zarządzane fundusze aktywne na tle funduszy pasywnych, na przykładzie 2 grup: akcji spółek wydobywczych oraz akcji polskich małych i średnich spółek.

Akcje polskich małych i średnich spółek

Funduszem, którego wyniki w ostatnich latach są znacznie powyżej przyjętego benchmarku, jest Skarbiec Małych i Średnich Spółek (Skarbiec FIO) (zgodnie z polityką funduszu benchmarkiem jest 90% mWIG40 + 10% WIBID3M, jednak jego wyniki będziemy porównywać ze 100% mWIG40TR, który uwzględnia wypłacane dywidendy i w naszej opinii stanowi lepszy punkt odniesienia). Od początku roku (do końca maja 2020r.) fundusz zyskał 25,37%. W tym samym czasie fundusz pasywny Beta ETF mWIG40TR stracił 14,35%. Niestety nie możemy porównać tych funduszy w dłuższym terminie, ponieważ wskazany wcześniej ETF działa dopiero od 13 sierpnia 2019r. Możemy jednak zestawić wyniki funduszu z indeksem mWIG40TR. Za ostatnie 5 pełnych lat kalendarzowych wyniki prezentują się następująco:

Tabela 1. Wyniki Skarbiec Małych i Średnich Spółek (Skarbiec FIO) na tle benchmarku

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych targeto.pl oraz stooq.pl, *29.05.2020r.

Na pierwszy rzut oka wyniki funduszu Skarbiec Małych i Średnich Spółek (Skarbiec FIO) na tle indeksu prezentują się bardzo dobrze. Od 2017r. regularnie bije benchmark. Można założyć, że gdyby Beta ETF mWIG40TR miał odpowiednio długą historię, to jego wynik byłby niższy od wyniku funduszu aktywnie zarządzanego.

W tym momencie należy sprawdzić jakie spółki znajdują się w funduszu, czyli dzięki jakim akcjom wypracowany wynik jest tak wysoki. Sprawdzając najświeższe sprawozdanie finansowe z 31 grudnia 2019r. widzimy, że największy udział mają CD Projekt (8,6%), Ten Square Games (8,5%), PlayWay (7,4%), Amrest Holding SE (5,2%) oraz 11 Bit Studios (4,5%). Z analizy 5 największych podmiotów wynika, że za blisko 35% wyniku odpowiadają firmy z branży gamingowej, która od kilku lat jest motorem napędowym GPW.

Warta odnotowania jest data 19 marca 2018r., kiedy akcje CD Projekt weszły w skład indeksu WIG20, zastępując w nim walory Asseco Poland. W przypadku funduszu pasywnego, który odwzorowuje wyniki indeksu mWIG40, należałoby zamienić akcje CD Projektu akcjami Asseco Poland. Fundusz aktywnie zarządzany ma luźniejszą politykę inwestycyjną i dopuszcza (pomimo benchmarkowania się do mWIG40) akcje z WIG20. Co w przypadku CD Projekt ma niebagatelne znaczenie, ponieważ walory lidera branży gamingowej od momentu wejścia w indeks 20 największych spółek zyskały ponad 271%, przyczyniając się znacząco do bardzo dobrego wyniku Skarbiec Małych i Średnich Spółek (Skarbiec FIO). Z tego rajdu, po 19 marca 2018r. nie skorzystałby żaden fundusz pasywny naśladujący indeks mWIG40.

Można w pewien sposób bronić zarządzających, którzy już w 2012r. zaczęli inwestować w akcje CD Projekt. Według sprawozdania finansowego funduszu z 31 grudnia 2012r. liczba akcji była równa 206 tys., co stanowiło ogólny udział tych walorów w portfelu w wysokości 2,69%. Z każdym następnym rokiem ilość spadała. Na ostatni dzień 2019r. liczba akcji wyniosła 42 375 z udziałem równym 8,56%.

Widać, że na przestrzeni lat zarządzający pozbywają się tych akcji, ale tempo wzrostu ceny jest wielokrotnie większe, co ma wpływ na rosnący udział walorów w portfelu funduszu. Fundusze aktywnie zarządzane, które za punkt odniesienia stawiają indeks, często dopuszczają inwestycje wykraczające poza wybrany benchmark. Z tego względu należy zawsze dokładnie zapoznać się polityką inwestycyjną, zanim nabędzie się jednostki uczestnictwa danego funduszu. Ta sama zasada dotyczy również funduszy pasywnych. Przed jakąkolwiek inwestycją zasadne jest przeczytanie dokumentów informacyjnych m.in. prospektu i KIID. Dzięki temu inwestor ma pewność, w co dokładnie, inwestuje swoje pieniądze i ile może go to kosztować.

Akcje spółek wydobywających złoto

Oferta funduszy aktywnie zarządzanych inwestujących w akcje spółek wydobywających przede wszystkim złoto (w niektórych kopalniach obok złota wydobywa się „przy okazji” inne metale), do której dostęp ma polski inwestor, jest mocno ograniczona. Rozważając taką inwestycję wybór, sprowadza się do PKO Akcji Rynku Złota (PKO Parasolowy FIO), Schroder ISF Global Gold PLN Hedged A Acc lub BGF World Gold Fund A2 PLN hedged. Każdy z nich stara się pokonać indeks NYSE Arca Gold Miners, dlatego zestawimy ich wyniki z funduszem pasywnym, dla którego ten sam indeks jest punktem odniesienia, czyli VanEck Vectors Gold Miners ETF. Porównanie wyników wszystkich funduszy znajduje się w tabeli poniżej.

Tabela 2. Wyniki funduszy inwestujących w akcje spółek wydobywających złoto

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych targeto.pl oraz stooq.pl, *29.05.2020r.

Fundusze aktywnie zarządzane wyceniane są w PLN, natomiast VanEck Vectors Gold Miners ETF w USD. Z punktu widzenia polskiego inwestora, w celu porównania między sobą wyników należy uwzględnić zmianę kursu USD/PLN w funduszu pasywnie zarządzanym. Od początku roku najwyższą stopę zwrotu z funduszy aktywnych wypracował BGF World Gold Fund A2 PLN hedged. Jednak przez umocnienie dolara amerykańskiego wyższą stopę może pochwalić się VanEck Vectors Gold Miners ETF 18,88% + 5,10% wynikającą z osłabienia PLN względem USD.

Z analizy ostatnich 4 pełnych lat kalendarzowych (niestety nie możemy zrobić szerszego porównania ze względu na krótką historię funduszy aktywnie zarządzanych) wynika, że nie było zdecydowanego lidera. W 2016r. najwyższy wynik osiągnął VanEck Vectors Gold Miners ETF, rok później lepszy okazał się Schroder ISF Global Gold PLN Hedged A Acc. 2018r. nie był dobrym rokiem dla spółek wydobywających złoto, wszystkie fundusze skończyły go pod kreską. Najmniej stracił PKO Akcji Rynku Złota (PKO Parasolowy FIO), który jednak w 2019r. obrobił stratę z olbrzymią nawiązką i osiągnął najwyższy wynik.

Czy w takiej sytuacji można osądzić, który rodzaj zarządzania funduszem okazał się lepszy? Zdecydowanie nie. Co roku inny fundusz osiągał najwyższy wynik, dlatego nie można wskazać lepszej inwestycji. Każdy inwestor sam będzie musiał poszukać odpowiedzi, w który z nich zainwestować, pod warunkiem, że chce ulokować swoje środki w akcje spółek wydobywających złoto.

Selekcja funduszy kluczem do sukcesu

W portfolio inwestora jest miejsce na fundusze aktywnie zarządzane oraz fundusze pasywne. Inwestorzy nabywający tytuły uczestnictwa tylko funduszy pasywnych często podnoszą w dyskusjach argument o bardzo niskich opłatach, jednocześnie podkreślając wysokie koszty funduszy aktywnych. Jest to fakt, ale wśród funduszy aktywnie zarządzanych znajdziemy bardzo efektywne rozwiązania, które regularnie osiągają wyniki wyższe od przyjętego benchmarku bez względu na pobierane opłaty. Co więcej, koszty regularnie spadają. Z jednej strony jest to nowa praktyka rynkowa poniekąd wymuszona zwiększającą się popularnością funduszy pasywnych o niskich kosztach. Z drugiej regulacji rządowych nakazujących zmniejszenie opłaty za zarządzanie do 2% od 2022r.

Kwestia kosztów w funduszach jest bardzo ważna. Fundusze pasywne będą z pewnością lepiej naśladować indeks, kiedy opłaty, jakie pobierają, będą najniższe. Koszty w funduszach aktywnie zarządzanych są wyższe. Dostawcy takich rozwiązań tłumaczą to m.in. rozbudowanymi zespołami specjalistów odpowiedzialnych za realizację autorskich strategii. Jest to zasadne, jeżeli zarządzający rzeczywiście osiągają wyniki wyższe od benchmarku. W innym wypadku powierzanie im swoich pieniędzy mija się z celem. Większość funduszy aktywnie zarządzanych nie potrafi w długim terminie osiągać wyników powyżej benchmarku. Pozostałe, które są najefektywniejsze, znajdują się na czele w naszym rankingu.

Pamiętajmy, że zadaniem funduszy, których wyniki odwzorowują indeks, będzie jego dokładna replikacja. Natomiast celem zarządzających funduszami aktywnymi jest jego pokonanie. Inwestor nie może oczekiwać wyższych od benchmarku wyników w funduszu pasywnym, w przeciwieństwie do wyników funduszu aktywnie zarządzanego. Jak pokazaliśmy na funduszach inwestujących w polskie akcje i spółki wydobywające złoto, są rozwiązania, które potrafią osiągać stopy zwrotu wyższe od rynku.