Według badań przeprowadzonych przez Izbę Zarządzających Funduszami i Aktywami, na koniec marca 2017 r. aktywa krajowych funduszy inwestycyjnych wyniosły 273 mld złotych. Wskazano na dziewięć klas funduszy. Z czego cztery są zdominowane przez fundusze zamknięte (FIZ). Mowa tu przede wszystkim o funduszach absolutnej stopy zwrotu, w których ulokowano 16,2 mld zł, aktywów niepublicznych, w których zainwestowano 110,3 mld zł, nieruchomości – gdzie inwestorzy zakupili certyfikaty na 2,1 mld zł i sekurytyzacyjne, w których do końca marca zeszłego roku znalazło się 5,9 mld zł.

Nie trudno więc zauważyć, że połowa aktywów funduszy inwestycyjnych w Polsce jest ulokowana w formie funduszy inwestycyjnych zamkniętych (FIZ). Fundusze zamknięte to rozwiązania elitarne. Cieszą się zainteresowaniem inwestorów, którzy szukają dostępu do wyjątkowych inwestycji. W niniejszym artykule poruszymy kwestię bezpieczeństwa systemowego w procesie wpłacanego przez inwestorów kapitału do funduszy zamkniętych aktywów niepublicznych. Przedstawimy, co dzieje się z pieniędzmi inwestora i w jaki sposób zapewniana jest im ochrona.

Inwestowanie w fundusze zamknięte (FIZ) – to warto wiedzieć

Istota funkcjonowania FIZ-ów regulowana jest przez ustawę o funduszach inwestycyjnych z dnia 27 maja 2004 r. Fundusz Inwestycyjny Zamknięty zarządzany jest przez TFI będące spółką akcyjną, posiadającą zezwolenie KNF na zarządzanie funduszami. To towarzystwo formalnie reprezentuje i zarządza funduszem, kładąc szczególny nacisk na dobro interesu jego uczestników.

Fundusz pozyskuje środki w drodze niepublicznego proponowania nabycia certyfikatów inwestycyjnych.  Jest to więc inwestycja elitarna, niedostępna dla każdego. Towarzystwo, w imieniu inwestorów, lokuje środki posiadaczy certyfikatów w konkretne prawa majątkowe, które są zgodne z celem inwestycyjnym i statutem funduszu.

Inwestowanie w fundusze zamknięte aktywów niepublicznych umożliwia większą elastyczność doboru strategii inwestycyjnych. Nabycie certyfikatów funduszu to doskonały sposób na dywersyfikowanie swojego portfela – zwłaszcza opartego na tradycyjnym rynku nieruchomości. Dzięki szerokiemu spektrum możliwości inwestycyjnych oraz ze względu na zgromadzony kapitał fundusz może inwestować w aktywa na rynku niepublicznym, które są poza zasięgiem pojedynczego inwestora. TFI może inwestować zgromadzony kapitał uczestników m.in. w: akademiki, lokale użytkowe, obiekty biurowe, magazyny, grunty, budynki handlowo-usługowe, czy w rewitalizację kamienic.

Fundusz może być tworzony na czas określony lub nieokreślony. Okres, na jaki fundusz został zawiązany, znajduje się w statucie funduszu. Fundusze tworzone na czas nieokreślony ulegają rozwiązaniu m.in. w momencie rozpoczęcia procesu likwidacji, czy drodze uchwały podjętej przez zgromadzenie inwestorów – uczestników funduszu.

Niektóre fundusze regularnie wypłacają posiadaczom certyfikatów dywidendę. O zasadach wypłaty dywidendy uczestnik funduszu dowie się ze statutu funduszu. Na polskim rynku funduszy zamkniętych aktywów niepublicznych przeważają rozwiązania, które nie wypłacają dywidendy.

Gdzie trafiają zainwestowane pieniądze i kto sprawuje nad nimi kontrolę?

Uczestnicy funduszy zamkniętych wpłacają swoje środki, aby wspólnie lokować je w aktywa np. z rynku nieruchomości, które są trudno dostępne dla pojedynczego inwestora.

• Przeczytaj także: Nie tylko wynajem i flipy! FIZ z rynku deweloperów jako sposób dywersyfikacji tradycyjnego portfela nieruchomościowego

Inwestorzy, którzy nabyli certyfikaty inwestycyjne, lokują swój kapitał na wydzielonym koncie funduszu. Konto to nie wchodzi w skład Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, a funkcja TFI sprowadza się wyłącznie do zarządzania środkami. Fundusz nabywa osobowość prawną i w razie upadku TFI nie wchodzi w skład masy upadłościowej. Z pieniędzy funduszu nie można, więc regulować zobowiązań TFI.

Poza tym Towarzystwo reprezentuje fundusz przed osobami trzecimi, dokonuje emisji certyfikatów, zmian w statucie funduszu, prowadzi ewidencję uczestników funduszu, czy mierzy ryzyko i sporządza sprawozdania.

Aktywa funduszu przechowywane są przez depozytariusza. Funkcję tę pełni zwykle bank o dużym kapitale własnym. Funkcja depozytariusza – poza przechowywaniem i prowadzeniem rejestru aktywów – opiera się na weryfikowaniu operacji pod kątem prawnym i regulaminowym funduszu. W przypadku zaobserwowania nieprawidłowości, depozytariusz zobowiązany jest do zlikwidowania funduszu i wypłaceniu inwestorom zgromadzonych przezeń środków. Działanie funduszu – jako osoby prawnej – kontroluje również Komisja Nadzoru Finansowego. To ona dba o przestrzeganie wszelkich obowiązków informacyjnych względem inwestorów.

W ogólnej organizacji funduszy inwestycyjnych ważną rolę odgrywają również dystrybutor oraz agent transferowy. Dystrybutor to podmiot, który pośredniczy w zbywaniu oraz odkupywaniu certyfikatów inwestycyjnych. Jako pośrednik, dystrybutor pełni istotną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa interesów inwestorów oraz funkcjonowaniu rynku zbiorowego inwestowania. Dystrybutor zapewnia prawidłowość działań dystrybucji certyfikatów.

Funkcja agenta transferowego opiera się na prowadzeniu rejestru uczestników funduszu, realizowania dyspozycji inwestorów oraz organizowania obiegu środków i niezbędnych dokumentów. Tym samym agent transferowy dba o bezpieczeństwo danych uczestników funduszu.

Elitarny klub 149 inwestorów – czyli kupno certyfikatów inwestycyjnych w ofercie prywatnej

Fundusze zamknięte emitujące certyfikaty inwestycyjne w formie niepublicznej nie muszą posiadać prospektu emisyjnego. Certyfikaty zakupione w emisji prywatnej przez 149 inwestorów mogą mieć charakter imiennych lub na okaziciela.

Agenci transferowi prowadzą indywidualne konta uczestników funduszy i wpisują inwestorów do rejestru ewidencji uczestników funduszu niepublicznego. Odpowiadają za poprawność rozliczeń.

Uczestnik funduszu chroniony jest przede wszystkim przez działalność depozytariusza prowadzącego rejestr aktywów oraz przez Komisję Nadzoru Finansowego. Depozytariusz dba o wypłacenie środków inwestorów.

Inwestor decydujący się na uczestnictwo w Funduszu Inwestycyjnym Zamkniętym nie może utracić zgromadzonych w nim środków w ramach wadliwego funkcjonowania struktury systemu funduszu. Tym samym FIZy zapewniają pełną ochronę systemową.

Potwierdzenie posiadania certyfikatów inwestycyjnych 

Inwestor, który nabył jednostki uczestnictwa, uzyskuje potwierdzenie stanu posiadania papierów wartościowych. Formą potwierdzenia jest zaświadczenie o wpisie do ewidencji uczestników wydawane bezpośrednio przez fundusz, Towarzystwo Funduszu Inwestycyjnego lub agenta transferowego – zależnie od zapisów w statucie funduszu.

Ewidencja uczestników funduszu zawiera informacje dotyczące ilości i serii certyfikatów, wskazania ograniczeń dotyczących zbywania certyfikatów, liczby głosów na jedną jednostkę uczestnictwa, a przede wszystkim – czas oraz datę zawarcia transakcji nabycia poszczególnych certyfikatów. Z perspektywy inwestora jest to kluczowy czynnik determinujący bezpieczeństwo inwestowania w FIZ-y.