Inwestorzy coraz częściej zastanawiają się, jak działa giełda papierów wartościowych. Wiedzą, że jest to wtórny rynek, na którym kupowane i sprzedawane są papiery wartościowe – głównie akcje i obligacje.  Wielu chce znać jednak odpowiedzi na bardziej szczegółowe pytania: Czy handel na GPW oferuje odpowiednie bezpieczeństwo systemowe? Jak wygląda obieg pieniędzy na wtórnym rynku giełdowym? W niniejszym wpisie odpowiemy na te wątpliwości i omówimy schemat transakcji na GPW. 

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie reguluje i organizuje handel instrumentami finansowymi. Za systemowe bezpieczeństwo inwestorów handlujących na GPW odpowiada kilka podmiotów. Giełda jest w pełni nadzorowana i regulowana. Funkcjonuje na niej system rekompensat oraz podmioty, które realizują funkcje zabezpieczające i stymulujące płynność rozliczeń i obrotu papierami wartościowymi. Dzięki temu rynek giełdowy pod względem systemowym jest w pełni bezpieczny dla każdej ze stron uczestniczącej w transakcjach. Poznaj szczegóły procesu transakcyjnego i uporządkuj swoją wiedzę o bezpiecznym inwestowaniu.

Te podmioty chronią Twoje transakcje na rynku giełdowym

Jednym z ważniejszych podmiotów jest Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, który stanowi centralną instytucję nadzorującą oraz realizującą system depozytowo-rozliczeniowy. Innymi słowy, KDPW rejestruje i przechowuje instrumenty finansowe, prowadzi konta depozytowe uczestników, tworzy rozrachunki transakcji, nadzoruje zgodność wielkości emisji papierów wartościowych, realizuje zobowiązania emitentów wobec obligatariuszy oraz zarządza Funduszem Gwarancyjnym i Funduszem Rozliczeniowym.

Za bezpieczeństwo GPW odpowiada również Izba Rozliczeniowa utworzona przez Krajowy Depozyt. Obniża ona systemowe ryzyko związane z niewywiązywaniem się podmiotów ze zobowiązań zawartych w transakcjach.

Działające na rynku KDPW_CCP (centralny kontr-parnter transakcji) pośredniczy w zawieraniu umów między stronami transakcji a tym samym marginalizuje ryzyko niewykonania transakcji w sytuacji bankructwa jednej ze stron.

Ważną rolę na rynku giełdowym pełni Animator Rynku, który dba o jego płynność. Podmiot pełniący funkcję Animatora ma za zadanie stale zgłaszać oferty kupna i sprzedaży danego papieru wartościowego. Animator sam ze sobą nie może zawierać transakcji, a na podstawie umowy z GPW wyznaczone są warunki dotyczące oferty kupna i sprzedaży oraz różnicy w ich cenach. Animator pomaga inwestorom kupić i sprzedać mniej płynne papiery wartościowe.

Jak działa giełda? Poznaj schemat zawierania transakcji!

Poniżej prezentujemy ogólny schemat transakcji na giełdzie. Znajdziesz tu informacje o tym, jak wygląda zawieranie transakcji kupna i sprzedaży akcji oraz obligacji na GPW.

Schemat transakcji zwartej na rynku giełdowym

Wszystko rozpoczyna się, gdy inwestor składa zlecenie kupna lub sprzedaży w swoim domu maklerskim (1). Dalej zlecenie Domu Maklerskiego wędruje do Giełdy Papierów Wartościowych, na której zestawiane są transakcje kupna i sprzedaży (2). Do zawarcia transakcji potrzebna jest druga strona, więc na rynek musi trafić przeciwstawne zlecenie, aby transakcja doszła do skutku. Kolejnym, trzecim krokiem jest przekazanie zestawionych transakcji z GPW do Izby rozliczeniowej KDPW_CCP (3). W tym miejscu zestawione transakcje podlegają rozliczeniu, a KDPW_CCP staje się kontrpartnerem transakcji (stroną między kupującym a sprzedającym papiery wartościowe). KDPW_CCP – zgodnie z zasadami nowacji – przejmuje na siebie ryzyko związane z niewywiązaniem się z założeń transakcji przez każdą ze stron.

Dalej KDPW_CCP przekazuje KDPW instrukcje rozrachunkowe. Dzięki nim KDPW przeksięgowuje papiery wartościowe z domu maklerskiego, który złożył zlecenie sprzedaży na GPW – na dom maklerski, który zgłosił zlecenie ich kupna. KDPW dba o to, aby ilość papierów wartościowych w systemie pozostała taka sama, dzięki czemu marginalizowane jest ryzyko oszustwa i nieuczciwych praktyk (4).

Ostatnim etapem jest rozrachunek pieniężny wykonywany przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych w Narodowym Banku Polskim dla transakcji przeprowadzonych w PLN i EUR (5).

Odpowiadając więc na pytanie, jak działa giełda – należy podkreślić, że stworzony system zakłada wieloetapową ochronę inwestora i jego transakcji przed oszustwem oraz błędami systemowymi.

• Przeczytaj także: Koniunktura na rynku nieruchomości – dlaczego deweloper emituje obligacje?

Świadectwo w kieszeni, ale tylko na żądanie!

Potwierdzeniem posiadanych przez inwestora papierów wartościowych jest świadectwo depozytowe. Jest to imienny dokument, który wystawiany jest przez dom maklerski, KDPW lub bank. Dokument ten zawiera informacje o właścicielu rachunku i posiadanych papierach wartościowych. Świadectwo depozytowe wystawiane jest na żądanie posiadacza papierów wartościowych.

Funkcją świadectwa jest potwierdzenie praw wynikających z posiadania papierów wartościowych. Ich właściciel, jeżeli nie zachodzi potrzeba, nie musi takiego świadectwa posiadać. W przypadku przedterminowego wykupu obligacji emitent wymaga złożenia świadectwa depozytowego i wtedy właściciele obligacji muszą świadectwo przedłożyć.

To, jak działa giełda najłatwiej jest porównać do spotkania firm potrzebujących kapitału na dynamiczny rozwój z inwestorami zainteresowanymi ich potencjałem na rynku, którzy chcą bezpiecznie ulokować swój kapitał. Inwestor jest tutaj najważniejszy. Zatem transakcje zawierane na parkiecie odbywają się pod ochroną podmiotów, których  zadaniem jest najwyższa kontrola każdego etapu handlu i dbanie o minimalizowanie ryzyka oraz wykluczanie oszustwa lub błędów.